Hình bìa Việt Weekly tuần này với bài viết Sức Mạnh của Sự Thật (về nhà báo Vi Anh)
Click on image to see full size
Báo chí, hội báo chí và cộng đồng Việt Nam
Dốc Thượng
Trong xã hội Mỹ, bênh cạnh hành pháp, tư pháp và lập pháp, báo chí được mệnh danh là định chế thứ tư. Mỹ làm cuộc cách mạng dân chủ đầu tiên của thế giới vào năm 1776, trước cả cuộc cách mạng Pháp năm 1789. Mặc dù thời đó, Mỹ đã chịu ảnh hưởng rất nhiều về mặt tinh thần và nguyên tắc dân chủ sơ khai đã tiềm tàng trong xã hội Anh, nhưng là một xã hội hoàn toàn dân chủ, do dân, cho dân và vì dân, thì chưa có. Các nhà cách mạng khai sinh nước Mỹ đã họp bàn và lập hiến pháp, quyết định chia quyền lực cai trị ra thành ba định chế bao gồm hành pháp, tư pháp và lập pháp, mục đính là để phân quyền và giám sát lẫn nhau để tránh tình trạng lạm quyền. Tuy nhiên, sự phân quyền này vẫn chưa hoàn toàn, bởi vì vẫn có thể xảy ra trường hợp cả ba định chế này âm mưu thông đồng để cai trị. Làm sao người dân có thể được bảo vệ?
Ngay sau khi hiến pháp được phê chuẩn, Tu chính án Thứ nhất được lập tức thông qua để bảo vệ quyền tự do ngôn luận và quyền tự do báo chí. Hiến pháp tuyệt đối không cho phép chính quyền đưa ra một bộ luật nào đụng vô hoặc giới hạn quyền tự do báo chí. Báo chí là công cụ để phục vụ người dân trong việc giám sát chính quyền và những người của công chúng. Thuật ngữ “người của công chúng” ở Mỹ có một ý nghĩa đặc biệt liên quan đến luật báo chí. Những người nào chọn trở thành người của công chúng, như chính trị gia, nghệ sĩ, hay nhà hoạt động, đều phải chịu sự giám sát, ngay cả soi mói một cách gần như không giới hạn, của báo chí. Chính vì thế cho nên ở Mỹ có những loại báo gọi là tabloid chuyên môn theo dõi đời tư của những người của công chúng nổi tiếng. Nhiều người coi khinh, xem rẻ loại báo này như một hình thức báo chí quá đáng, nhưng ở Mỹ, hiến pháp không cho phép chính quyền xen vào ngăn cấm.
Nếu báo chí không bị ràng buộc như thế, thì làm sao để tránh lạm dụng? Câu trả lời là bằng cách cho ra “báo tư nhân”. Ở Mỹ ai muốn ra báo thì ra. Một xã hội có nhiều tờ báo tư nhân, sẽ phê bình, truy hô và tự giám sát lẫn nhau. Ngoài ra nước Mỹ còn đầu tư rất nhiều vào giáo dục. Ba bốn chục phần trăm ngân sách của tiểu bang California liên quan đến giáo dục. Người dân có giáo dục tốt là cách hay nhất để chống lại những sự lạm dụng từ báo chí hay chính quyền. Giáo dục là sức mạnh để bảo vệ dân chủ. Không có một nền dân chủ hùng mạnh nào trên thế giới mà không được xây dựng trên một tập thể dân số có giáo dục tốt.
Những cơ quan ngôn luận hàng đầu như CNN, BBC đều xuất phát từ những quốc gia có nền dân chủ vững chắc. Những quốc gia chưa tuyệt đối bảo vệ tự do ngôn luận và chưa có nền giáo dục tốt, sẽ không bao giờ sản sinh được những cơ quan ngôn luận xuất sắc ở tầm cỡ thế giới.
Báo chí tự do là thước đo của một nền dân chủ. Việt Nam là một dân tộc chưa bao giờ có dân chủ, vì thế cũng chưa bao giờ có tự do ngôn luận hay tự do báo chí. Không có tự do ngôn luận sẽ không có tập quán tranh luận công khai. Không có những cuộc động não tập thể. Không có những người sẵn sàng nói, viết, tranh luận. Nói, viết, tranh luận để mà làm gì khi không có phản hồi, không có một tiếp cận cọ xát ý tưởng, và lắm khi lại hại vào thân? Mời gọi người Việt Nam nói, viết, tranh luận là một điều hết sức khó khăn. Nó không phải là tập quán của người Việt Nam.
Khi định cư tại Mỹ, cộng đồng người Việt mới phát hiện ra “tự do ngôn luận” và “tự do báo chí”. Báo chí xuất hiện như nấm sau cơn mưa. Nhưng về mặt hiểu biết và thực hành, thì chỉ còn ở trong vòng tập tễnh tiếp cận và thử nghiệm. Nhưng phải viết gì đây, nói gì đây, đối với một tập thể người không có tập quán nói, viết, tranh luận? Thế là báo chí cộng đồng phát triển về lượng hơn về phẩm. “Tự do báo chí” trở thành “tự do mưu sinh bằng báo chí.” Báo chí quảng cáo. Báo chí lăng xê. Báo chí tống tiền. Báo chí gia nô phục vụ chính trị gia. Báo chí háo danh. Báo chí thỏa mãn tự tôn cá nhân. Khoảng cách không thể vượt qua được ngay trong một sớm một chiều. Để xây dựng tập quán dân chủ cần có một nổ lực chân thành học hỏi, can đảm thực hành và sự tham gia của những thế hệ mới với những trang bị giáo dục tốt hơn.
Khi không có nhu cầu thực, sẽ không có nổ lực thực. Khi báo chí của cộng đồng người Việt hải ngoại không có nhu cầu học hỏi, và cơ hội thăng tiến nghề nghiệp, thì những hội ái hữu báo chí trở nên không cần thiết. Đó là lý do tại sao, có rất ít hội báo chí trong cộng đồng Việt Nam. Hội của ông Duy Sinh từ đời não đời nao không biết còn tồn tại hay không. Hội của ông Đỗ Sơn, cũng rất lèo tèo độc diễn. Và Đại hội Báo chí do ông Đỗ Ngọc Yến tổ chức 7 năm về trước cũng chỉ là một dịp để gặp gỡ hơn là bàn bạc gì về chuyên môn.
Gần đây, trong làng báo Nam Cali, nổi lên một xu hướng báo chí mới manh nha đi theo con đường báo chí tự do của Mỹ. Nhu cầu làm báo thực sự dẫn tới sự phát hiện ra nhu cầu hợp quần để hỗ trợ, tự bảo vệ nhau và cùng thăng tiến. Nhiều đề nghị nảy sinh ra trong vài tháng qua, Việt Weekly đề xướng lập Viet Press Club. Nhà báo Vũ Ánh kêu gọi lập hội báo chí. Nhà báo Nguyễn Phương Hùng ra xin giấy phép thành lập Việt Press Club Orange County.
Với quyền tự do báo chí ở Mỹ, mỗi cơ quan báo chí đã là một ảnh hưởng đối với xã hội. Một hội báo chí lại càng có nhiều ảnh hưởng hơn nữa. Nhưng để tránh trở thành một hội hữu danh vô thực, nó cần có một quy chế thực sự chặt chẽ và kiên quyết thực hành nguyên tắc dân chủ, tự do ngôn luận. Nó phải phi lợi nhuận và mở rộng. Hội phải là thực thể đi đầu trong việc bảo vệ quyền tự do ngôn luận và quyền tự do báo chí. Nếu làm được những điều trên, hội báo chí sẽ là một công cụ có một tầm ảnh hưởng rất lớn đối với sự phát triển tập quán dân chủ của cộng đồng Việt Nam.[b]
Home 
Latest images 
Search 
Register 
Log in 
Subject: Báo Chí & Cộng Đồng 
